Մայրենի

1. Քաղցած աղվեսը կախ ընկած ողկույզներով խաղողի վազ տեսավ։
2. Նա ցանկացավ դունչը հասցնել խաղողին, բայց չկարողացավ։
3. Հեռանալիս ինքն իրեն ասաց․ Ոչինչ դեռ խակ է։
4. Որոշ մարդիկ էլ այդպիսին են։
5. Ուժ ու կարողություն չունենալու պաճառով հաջողության չեն հասնում, մեղքը դնում են պայմանների վրա։

380

1. Ուղտը շատ ծույլ էր, մարդու մոտ աշխատել չէր ուզում ու աշխատանքից խուսափելու համար ապրում էր Ոռնացող անապատում:
2. Այնտեղ այս ահավոր ծույլը փուշ, ճյուղ, կաթնախոտ ու տատասկ էր ուտում:
3. Մի առավոտ ձին՝ թամբը մեջքին, սանձը բերանին, եկավ մոտն ու ասաց.
4. -Ո՛ւղտ, ա՛յ ուղտ, դո՛ւրս արի ու մեզ նման աշխատի՛ր: 
5. Ուղտը պատասխանեց.
6. -Ո՜ւզ, ո՜ւզ:
7. Ձին գնաց ու պատմեց մարդուն:  
8. Հետո շունն ու եզը հերթով եկան: 
9. Ուղտը նրանց էլ միայն <<ուզ>> ասաց: 
10. Հենց այդ <<ուզն>> էլ նրան պատիժ դարձավ. դրանից մեջքին կուզ աճեց:

381

Ոչ, որովհետև նախադասությունները իրար չեն համապատասխանում։

Գիրք տետր

190. Կազմի՛ր տրված գոյականների հոգնակին: Փորձի՛ր բացատրել, թե ո՞ր բառերին է -եր վերջավորություն ավելանում, ո՞ր բառերին՝ -ներ:

Ա. Ծառեր, ձայներ, հոտեր, քարեր, կովեր, արջեր, փնջեր, լուրեր, բառեր, բեղեր, հայեր, հայրեր, ցեղեր, սրտեր, գրեր, սյուներ, պատեր, հույներ, ձվեր, սուրեր, քթեր, քույրեր, մայրեր, ձեռքեր, ոտքեր, տատեր, պապեր:

Ա խմբի բառերին ավելանում են -եր, որովհետև նրանք միավանկ են։

Բ. Եղբայրներ, աթոռներ, պապիկներ, տատիկներ, գրպաններ, թութակներ, եղնիկներ, ոչխարներ, սեղաններ, թռչուններ, մեքենաներ, բարեկամներ, աշակերտներ, մատյաններ, հեռախոսներ, ծաղկավաճառներ. պանրագործարաններ:

Բ խմբի բառերին ավելանում են -ներ, որովհետև նրանք բազմավանկ են։

191. Գրի՛ր, թե նախորդ առաջադրանքը կատարելիս ա) ո՞ր բառերի մեջ երկու ն գրեցիր. բ) ո՞ր բառերի մեջ հնչյուններ փոխվեցին:

Այն բառերի մեջ որոնք վերջանում էին ն-ով

Փունջ, սիրտ, գիր, ձու

192. Տեքստի բոլոր գոյականները հոգնակի դարձրո՛ւ և ըստ անհրաժեշտության դրանց համապատասխանեցրո՛ւ բայերը (գործողություն ցույց տվող բառերը):

Հերթական ոլորաններից հետո երևացին սրբավայրերը: Վերևում արձաններ են նստած: Արձանները կորցրել են գլուխները: Երկրաշարժերը բազմիցս սասանել են այդ լեռների գագաթները, օտար բանակների զինվորները ձգտել են խորտակել իրենց անհասանելի ու թշնամական սրբավայրերը: Արձանները, բարձրաքանդակներն ու գազանի կերպարանքները կերտված են հիանալի վարպետների կողմից:

Կոտորակ

Առաջադրանքներ դասարանում
	Կոտորակները  բերեք ընդհանուր հայտարարի
	5/8 և 1/16-16
	5/3 և 4/6-6
	5/6 և 7/12-12
	1/18  և  5/6-18
	3/5 և 4/15-15   
	1/10  և  4/25-50
	2/3  և  3/4-12
	3/2 և    5/3-6
	1/12 և  3/4-12
	14/5 և  4/7-35
	5/2 և  3/15-30
	12/100 և  6/25-100
	6/13 և  4/7-91
	7/12 և  5/10-60
	7/100  և   3/25-100
	5/4 և 12/14-28
	1/12 և  5/6-12
	5/12 և  3/7-84
	1/15 և  5/4-60
	9/10 և  5/7-70
Կոտորակները բերե՛ք 24-ի հավասար ընդհանուր հայտարարի.
3/2 և 5/6-36/24,20/24
¾ և 17/6-18/24,68/24
13/6 և 14/3-52/24,112/24
1/12 և 5/8-2/24,15/24
Կոտորակները բերե՛ք ընդհանուր հայտարարի .
1/6 և 8/15-30
8/3 և 7/12-12
1/48 և 75/12-48
9/50 և 24/25-50

Մայրենի

186. Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանրություն ունեն, որ նույն շարքի մի բառը չունի: 

ա) Երաշտահավեր, դեղձանիկներ, վագրեր, առյուծներ, սիրամարգ

Բոլորը հոգնակի են, իսկ սիրամարգը՝ եզակի։

բ) Մանուկներ, երեխա, պատանիներ, երիտասարդներ, մարդիկ

Բոլորը հոգնակի են, իսկ երեխան՝ եզակի։

գ) Հատիկներ, կապիկներ, ձագուկներ, կանայք, տանտիկիններ

Բոլորը հոգնակի են և վերջանում են ներով, իսկ կանայք՝ այքով։

188. Բառախմբերի կազմման օրինաչափությունը գտի՛ր և Բ խումբն ինքդ լրացրո՛ւ:

Ա. Սար, հայ, կաթիլ, ուսուցիչ, մայր, մատանի, տատ, կատու, թութակ, գրպան: Բ. Սարեր, հայեր, կաթիլներ, ուսուցիչներ, մայրիկներ, մատանիներ, տատիկներ, կատուներ, թութակներ, գրպաններ:

Հովհաննես Թումանյան. ԴՊՐՈՑԻ ՃԱՄՓԱՆ

Farmer Jones

Farmer Jones wanted to buy some things at a store. The storekeeper had a lot of bicycles in the store and he wanted to sell one to the farmer. “Look here, farmer Jones,” he said. “I can sell you a very good bicycle and you can ride around your farm on it every day.”

“Oh, no,” said the farmer. “I don’t want a bicycle.  I think a cow is more useful and the price is just the same.”

“But just think,” said the storekeeper, “you can’t ride round the town on a cow. That’s foolish”

“Oh, I don’t know which is more foolish,” answered the farmer with a smile, “to ride on a cow or to milk a bicycle.”

Անծանոթ բառեր
some-որոշ չափով (հաշվելի)
things-իրեր
storekeeper-խանութի պահակ
to sell-վաճառել
Look here-նայի՝ր այստեղ
ride-քշել (հեծանիվ, ձի)
around-շուրջ
town-թաղ
foolish-հիմարություն
which-որը

Կարդա տեքստը, դուրս գրիր անծանոթ բառերը և կատարիր առաջադրանքերը։

1. Կապույտ գույնով նշված նախադասությունները գրիր ներկա և  ապառնի ժամանակաձևերով։
   Farmer Jones wanted to buy some things at a store. 
   
   Ներկա-Farmer Jones want to buy some things at store.
   Ապառնի-Farmer Jones will want to buy some things at a store. 
   
   The storekeeper had a lot of bicycles in the store and he wanted to sell one to the farmer.
   
   Ներկա-The storekeeper hav a lot of bicycles in the store and he wanted to sell one to the farmer.
   Ապառնի-The storekeeper will hav a lot of bicycles in the store and he wanted to sell one to the farmer.
2. Գրիր կարմիր գույնով նշված բառերի անցյալը։
   sell-sold
   ride-rode
   think-thoght
   know-knew
   smile-smiled
3. Դուրս գրիր գոյականները և բայերը:

գոյականներ-Farmer Jones, store, storekeeper, bicycles, farm, cow, price, town, milk.

բայերը-Wanted, buy, had, sell, look, said, can, ride, want, think, know, answered, 

Իմ երգը

Գիրք տետր

178. Կետերը փոխարինի´ր փակագծում տրված բառից կազմված համապատասխան գոյականով:

Ֆրանսիացի Լյուդովիկոս 14-րդ թագավորը կենդանիների նկատմամբ հատուկ վերաբերմունք (վերաբերվել) ուներ:Նա ցանկանում էր իր պալատական այգում հետաքրքիր գազանանոց ստեղծել: ճարտարապետը բոլոր կենդանիների վանդակները հովհարաձև տեղավորեց փոքր տարածության (տարածել) վրա, որ այցելի (այցելել) մի կետից կարողանա տեսնել բոլոր կենդանիներին: Հետագայում ուրիշներն էլ ընդօրինակեցին վանդակների այդպիսի դասավորումը (դասավորել):

179. Ա և Բ խմբի բառերի տարբերությունը գտի´ր՝ ուշադրություն դարձնելով դրանց սկզբնատառերի գրությանը:

Հայր, տղամարդ, տղա, ուսուցիչ, վարիչ, վարչապետ, անգլիացի, պարսիկ, կին, տատ, իտալուհի, բժշկուհի,քար, վարդ, երկաթ, առյուծ, արջ:

Նաիրա, Արմեն Տիգրանյան, Տիգրան Մեծ, Չալանկ, Մարան, Աֆրիկա (մայր ցամաք), Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ (պետություն), Սևան, Արաքս, Նիագարա (ջրվեժ):

Ա-հասարակ

Բ-հատուկ

18O. Նախորդ վարժության մեջ տրված ո՞ր գոյականներն են հասարակ և որո՞նք՝ հատուկ: Պատասխանդ պատճառաբանիր։

Հատուկ-Հատուկ անունը առարկաներից ամեն մեկին տրվող առանձին անունն է և սկսվում է մեծատառով: 

Հասարակ-Հասարակ անունը առարկաներին տրվող ընդհանուր անուն է և սկսվում է փոքրատառով: 

183. Կետերի փոխարեն պահանջվող մեծատառը կամ փոքրատառը գրի´ր:

Նրա պապը Սասունցի էր ու շատ էր պատմում սասունցիների մասին; Ուզում էր նմանվել Սասունցի Դավթին: էպոսի վերջին հերոսը Փոքր Մհերն է: Գրքի հերոսը մի փոքր տղա է: «Սասունցի Դավիթ» էպոսում հիշատակվում է Պղնձե քաղաքը: Գտածը պղնձե մատանի էր: Կիրակոս Գանձակեցու պատմության մեջ հանդիպում է Պղնձահանք կոչվող վանքը: Ես վստահ եմ, որ Գանձասար լեռը դեռ կարդարացնի իր հպարտ անունը: Ինչե՜ր ասես չկային՝ ոսկե անոթներ ու արձանիկներ, թանկարժեք զարդեր. դա մի իսկական գանձասար էր: Պետրոս Առաջինը հովանավորում էր գիտությունն ու արվեստը: Պետրոսն առաջինը հասավ կայանին: Ալեքսանդր Մակեդոնացին գիտեր ամեն մի իրավիճակից դուրս գալու ձևը:

185. Նախադասությունը լրացրո՛ւ տրված հարցին պատասխանող գոյականներով:

Կատուն (ի՞նչը) մռմռում էր. երևի նեղացրել էին:

Հայկը (ո՞վ) նվնվում էր. երևի նեղացրել էին:

Տղան(ո՞վ) ցատկեց ցանկապատից դուրս:

Նապաստակը (ի՞նչը) ցատկեց ցանկապատից դուրս:

Կատուն (ի՞նչը) ճանկռել է տատիկի ձեռքը:

Թոռնիկը (ո՞վ) ճանկռել է տատիկի ձեռքը:

Մաթեմատիկա

1. Գրե՛ք այն կոտորակը, որին հավասար է տրված բաժինների գումարը
   • 1/7+1/7+1/7+1/7=4/7
   • 1/48+1/48+1/48+1/48=4/48
2. Բաժինների գումարի տեսքով ներկայացրե՛ք սովորական կոտորակները
   • 7/9=7*1/9
   • 14/5=14*1/5
   • 28/3=28*1/3
   • 8/9=8*1/9
3. Քանի՞ աստիճան է ուղիղ անկյան 5/6 մասը:

75

4. Քանի՞ դմ է

• 2/5 մ-ը 4
• 3/20 կմ-ը 1500

1. Աստղանիշի փոխարեն ի՞նչ թիվ գրեու դեպքում կստացվի ճիշտ հավասարություն
   • 6 x 18=(49+5)x2
   • (2×1)x48=96
2. Կատարե՛ք գործողությունները
   • (93120-3620): (482+234)=125
   • (696259-1435) : (392+2752)=221
3. Կոտորակների հավասարության պայմանի հիման վրա ստուգե՛ք, թե իրար հավասար են հետևյալ կոտորակները
   • 4/3 x 12/36
   • 88/16 = 11/2
   • 21/14 x ¾
   • 4/3 x 16/4
4. Աստղանիշի փոխարեն տեղադրեք այն թիվը, որի դեպքում կստացվի հավասարություն
   • 2/5 = 8/20
   • 2/3 = 18 /27
   • 7/8 = 21/24
   • 1=2/2

Սառցադաշտեր

Սառցադաշտերի առաջացումը: Երկրագնդի որոշ տեղամասերում, որ­տեղ գրեթե ամբողջ տարին օդի ջերմաստիճանր 0⁰-ից ցածր է, տեղումներր թափվում են հիմնականում ձյան տեսքով:

Քանի որ կլոր տարին ցուրտ է, ուստի տեղացած ձյունն ամռանն ամ­բողջովին չի հալվում ե տարեցտարի կուտակվում-ավելանում է: Կուտակ­ված ձյունր ծանրության տակ աստիճանաբար սեղմվում է, խտանում և վե­րածվում սառցի: Ձյան բազմամյա բնական կուտակումից առաջացած սառցի հսկայական զանգվածր կոչվում է սառցադաշտ:

Սառցադաշտերն զբաղեցնում են ցամաքի մակերևույթի ավելի քան 1/10 մասր և համարվում են երկրագնդի քաղցրահամ ջրի հիմնական շտեմարանր:

Առանձնացնում են սառցադաշտերի երկու տիպ՝ ծածկութային և լեռ- նահովտային:

Ծածկութային կամ մայրցամաքային սառցադաշտերր տարածված են բևեռային ե մերձբևեռային շրջաններում՝ Անտարկտիդայում, Գրենլանդիայում, ինչպես նաև՝ դրանց հարող կղզիներում:

Դրանց հաստությունր կարող է հասնել մի քանի կիլոմետրի: Օրինակ՝ Անտարկտիդայում այն հասնում է մինչե 3-4 կմ:

Սառցադաշտերից դեպի օվկիանոս են սահում-իջնում առանձին սառ­ցե զանգվածներ, որոնք ցամաքի ափամերձ մասերում օվկիանոսի հսկա ալիքների շնորհիվ պոկվում են և լողում օվկիանոսի ջրերում: Այդ լողացող հսկա սառցասարերն անվանում են այսբերգներ:

Այսբերգներր շատ վտանգավոր են նավարկության համար, որովհետև դրանց ծավալի մեծ մասր՝ 3/4-ր, րնկղմված է ջրի մեջ, ուստի հեռվից դիտե­լիս շատ փոքր են երևում: Հայտնի «Տիտանիկ» նավի խորտակումր 1912 թ. պայմանավորված էր հսկա այսբերգի հետ բախմամբ:

Լեռնահովտային սառցադաշտերր տարածված են բարձրալեռնային հովիտներում: Սրանք հանդիպում են աշխարհագրական բոլոր լայնություններում, որտեղ կան բարձր լեռներ: Նույնիսկ ամենատաք մայր­ցամաքի՝ Աֆրիկայի ամենաբարձր գագաթ Կիլիմանջարոյի (5895 մ) վրա կա սառցադաշտ:

Սառցադաշտր ձյան կուտակումից աստիճանաբար րնդարձակվում- մեծանում է, այսինքն՝ կատարում է դանդաղ շարժում:

Լեռնալանջի թեքությամբ սառցադաշտային լեզվակր՝ գետի նմանվող սառույցր, դանդաղ շարժվում է. կարծես սահում է: Սառցադաշտր շարժվե­լիս կատարում է քայքայիչ աշխատանք:

Սառցադաշտային լեզվակը հովտով շարժվում է ցած և այնտեղ հալ­վում, կուտակում վերևից քայքայված, բերված կոշտ նյութերը՝ առաջաց­նելով թմբեր, որոնք կոչվում են մորեններ: Նման թմբաշարեր շատ կան Եվրոպայի հյուսիսային մասում:

Հայաստանի Հանրապետության տարածքում սառցադաշտեր չկան: Սակայն անցյալում եղել է սառցապատում, որի հետքերը պահպանվել են Արագածի, Գեղամա լեռների բարձրադիր մասերում:

Հարցեր ե առաջադրանքներ

• Ի՞նչ է սառցադաշտը: Ինչպե՞ս է առաջանում:

Սառցադաշտերի առաջացումը-Երկրագնդի որոշ տեղամասերում, որ­տեղ գրեթե ամբողջ տարին օդի ջերմաստիճանր 0⁰-ից ցածր է, տեղումներր թափվում են հիմնականում ձյան տեսքով:

• Որո՞նք են սառցադաշտերի երկու հիմնական տիպերը:

Առանձնացնում են սառցադաշտերի երկու տիպ՝ ծածկութային և լեռ- նահովտային:

• Ի՞նչ է այսբերգը: Ինչպե՞ս է առաջանում:

Սառցադաշտերից դեպի օվկիանոս են սահում-իջնում առանձին սառ­ցե զանգվածներ, որոնք ցամաքի ափամերձ մասերում օվկիանոսի հսկա ալիքների շնորհիվ պոկվում են և լողում օվկիանոսի ջրերում: Այդ լողացող հսկա սառցասարերն անվանում են այսբերգներ:

• Ի՞նչ աշխատանք է կատարում սառցադաշտը:

Սառցադաշտր շարժվե­լիս կատարում է քայքայիչ Սառցադաշտր շարժվե­լիս կատարում է քայքայիչ աշխատանք: